Kim był święty Franciszek?
Syn bogatego kupca – król biesiad i niedoszły rycerz
Franciszek z Asyżu, właściwie Giovanni di Pietro di Bernardone, przyszedł na świat w zamożnej rodzinie kupieckiej w Asyżu między rokiem 1181 a 1182. W młodości wiódł życie pełne beztroski i przepychu, marząc o rycerskiej sławie i przygodach. Był znany z zamiłowania do zabaw, uczt i hojnego wydawania pieniędzy, co przysporzyło mu reputację młodzieńca żyjącego dla przyjemności. Jego aspiracje kierowały się ku chwale na polu bitwy, a nie ku duchowej pokucie. Los jednak miał dla niego zupełnie inne plany, które diametralnie odmieniły jego ścieżkę życiową, prowadząc go od dworskich uciech do skrajnego ubóstwa i głębokiej duchowości, która miała na zawsze odmienić oblicze Kościoła.
Nawrócenie i „Franciszku, idź i odbuduj Mój Kościół!”
Przełomowym momentem w życiu młodego Giovanniego było jego nawrócenie, które nastąpiło około 1205 roku. Po doświadczeniach wojny i niewoli, które uświadomiły mu kruchość doczesnych dóbr i pustkę dotychczasowego życia, Franciszek zaczął poszukiwać głębszego sensu. Pewnego dnia, podczas modlitwy w zrujnowanym kościele św. Damiana, usłyszał wyraźny głos dochodzący z krucyfiksu, który nakazał mu: „Franciszku, idź i odbuduj Mój Kościół!”. Te słowa stały się dla niego wezwaniem do całkowitej przemiany. Franciszek zinterpretował je dosłownie, zaczynając od odnawiania materialnej świątyni, co jednak symbolizowało znacznie głębszą misję – odnowę duchową całego Kościoła. Ta wewnętrzna zmiana doprowadziła go do wyrzeczenia się ojcowizny i wszelkich dóbr materialnych, co z kolei skutkowało zerwaniem z ojcem i przyjęciem życia w całkowitym ubóstwie i pokucie, stając się wzorem dla wielu przyszłych naśladowców.
Misja i duchowość Franciszka
Założyciel zakonów – Braci Mniejszych i Klarysek
Misja Franciszka wykraczała daleko poza jego własne nawrócenie i pokutę. Jego radykalne życie ewangeliczne i głęboka miłość do Boga oraz bliźniego inspirowały coraz więcej osób. W odpowiedzi na to pragnienie wspólnego życia według Ewangelii, Franciszek założył zakon Braci Mniejszych, znany dzisiaj jako franciszkanie. Ich życie opierało się na ścisłym przestrzeganiu Ewangelii, ubóstwie i braterskiej miłości. Równie ważny był wpływ Franciszka na powstanie zakonu klarysek, zainicjowanego przez jego wierną towarzyszkę, św. Klarę z Asyżu, która przyjęła jego ideały i założyła żeńską gałąź franciszkańskiego ruchu. Ponadto, Franciszek dał początek Franciszkańskiemu Zakonowi Świeckich, czyli tercjarzom, umożliwiając świeckim życie według franciszkańskiej duchowości w świecie. W 1209 roku papież Innocenty III ustnie zatwierdził regułę życia Braci Mniejszych, co stanowiło oficjalne uznanie dla powstającego zakonu.
Ubóstwo, ewangelia i miłość do stworzenia
Centralnymi filarami duchowości świętego Franciszka były ubóstwo, ścisłe naśladowanie Ewangelii i bezgraniczna miłość do całego stworzenia. Franciszek widział w ubóstwie nie tylko wyrzeczenie się dóbr materialnych, ale przede wszystkim drogę do wolności od świata i całkowitego zawierzenia się Bożej Opatrzności. Pragnął żyć zgodnie z Ewangelią w jej najbardziej radykalnym wymiarze, stając się „alter Christus” – innym Chrystusem. Jego miłość do Boga rozciągała się na wszystkie stworzenia. W ptakach, zwierzętach, słońcu czy księżycu widział dzieła Boże i swoich braci i siostry. Ta głęboka więź ze stworzeniem, wyrażona między innymi w słynnej „Pieśni słonecznej”, uczyniła go prekursorem współczesnej ekologii. Jego nauczanie podkreślało radość, pokorę i braterstwo, które miały odnowić Kościół i świat.
Pierwszy stygmatyk – święty Franciszek na górze La Verna
Jednym z najbardziej niezwykłych wydarzeń w życiu świętego Franciszka, a zarazem jednym z kluczowych momentów w historii chrześcijaństwa, było jego doświadczenie na górze La Verna w 1224 roku. Podczas intensywnej modlitwy i postu, Franciszek otrzymał stygmaty, czyli pięć ran Chrystusa – na dłoniach, stopach i boku. Był to pierwszy w historii Kościoła potwierdzony przypadek stygmatyzacji, który na zawsze związał go z cierpieniem Chrystusa. To mistyczne doświadczenie było kulminacją jego pragnienia całkowitego utożsamienia się z Męką Pana. W 1223 roku, w Greccio, Franciszek zainscenizował pierwszą w historii żywą szopkę bożonarodzeniową, pragnąc przybliżyć ludziom tajemnicę wcielenia i prostotę narodzin Jezusa. Te wydarzenia ukazują głębię jego wiary i pragnienie życia w ścisłym zjednoczeniu z Chrystusem.
Dziedzictwo świętego Franciszka
Pisma i nauczanie
Choć święty Franciszek nie był uczonym ani teologiem w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, pozostawił po sobie cenne pisma, które stanowią serce jego duchowości i nauczania. Najważniejsze z nich to Reguła zatwierdzona z 1223 roku, która stanowi podstawę życia zakonu Braci Mniejszych, jego Testament, w którym zawarł swoje ostatnie przesłanie i wyraz swojej duchowej woli, oraz piękna i wzruszająca „Pieśń słoneczna” (Cantico delle Creature), hymn pochwalny na cześć Boga poprzez Jego stworzenie. Jego nauczanie, skupione na miłości, ubóstwie, pokorze i radości, miało ogromny wpływ na odnowę Kościoła i inspirowało niezliczone rzesze ludzi na przestrzeni wieków. Duchowość Franciszka opiera się na chrystocentryzmie i pragnieniu naśladowania Chrystusa w Jego ubóstwie i cierpieniu.
Kanonizacja i kult
Niezwykła świętość i wpływ życia Franciszka z Asyżu zostały szybko dostrzeżone przez Kościół. Już zaledwie dwa lata po jego śmierci, 3 października 1226 roku, papież Grzegorz IX dokonał jego kanonizacji w 1228 roku. Od tego momentu rozpoczął się powszechny i nieustający kult świętego Franciszka. Jest on patronem wielu grup i wspólnot, w tym franciszkanów, klarysek, kapucynów, ale także Włoch, Asyżu, ekologów, aktorów, niewidomych, a nade wszystko patronem pokoju. Jego atrybutami, rozpoznawalnymi w sztuce sakralnej, są franciszkański habit, stygmaty, ptaki, baranek, krucyfiks oraz księga Reguły. Jego postać jest symbolem pokory, miłości i życia w zgodzie z Bożymi przykazaniami.
Święty Franciszek w kulturze i sztuce
Dziedzictwo świętego Franciszka wywarło niezaprzeczalny wpływ na kulturę, sztukę i literaturę na przestrzeni wieków. Jego życie, nauczanie i mistyczne doświadczenia stały się inspiracją dla niezliczonych dzieł malarskich, rzeźbiarskich, muzycznych i literackich. Od fresków Giotta w Asyżu, po współczesne filmy i książki, postać Franciszka z Asyżu jest nieustannie obecna w świadomości kulturowej. Jego ikonografia, przedstawiająca go często w towarzystwie zwierząt lub ze stygmatami, stała się powszechnie rozpoznawalna. Wiele zakonów i ruchów duchowych czerpie z jego duchowości, a jego przesłanie o miłości do stworzenia i pokoju rezonuje w dzisiejszym świecie. W 2013 roku papież Franciszek przyjął swoje imię na cześć świętego z Asyżu, co stanowi wyraz jego trwałego znaczenia dla Kościoła i świata.